Malta is zon, zee en cultuur

Als ik aan het eind van 2017 op het eiland arriveer staan de steigers nog tegen de vele historische panden van Valletta. Toch is er ook dan al voldoende moois te zien van deze stad, die sinds 1980 op de UNESCO Werelderfgoedlijst staat - het is net een openluchtmuseum. Tel daar de zonuren bij op en je hebt een prachtige vakantiebestemming. Het eiland heeft een oppervlakte van slechts 315 vierkante kilometer, dus een wolkje aan de lucht is zo weer weggeblazen, maar de sporadische regenwolk kan terwijl hij voorbijtrekt en zijn regenwater uitspuwt voor mooie luchttaferelen zorgen. Het voor- en naseizoen zijn ideaal voor een bezoek aan Malta. Het is dan een stuk minder druk dan tijdens de zomervakantie en het terrasseizoen duurt langer dan in Nederland. 

Barokke kunst

Mijn bezoek begint met een wandeling door de stad, waar al veel is te zien van de barokarchitectuur. De oude stadsmuur heeft een ingang aan de zeekant, waar van oudsher ook de handel werd gedreven, en een poort aan het zuidwesten van de stad. Ik kom vanaf het land en loop via de stadspoort de hoofdstraat in. Valletta heeft een historie van oorlog en kunst, je ontdekt er invloeden vanuit Europa, Afrika en het Midden-Oosten. De geschiedenis is overal voelbaar; zelfs nieuwe panden, zoals het stadhuis, zijn gebouwd in barokke stijl met een moderne twist. Zo’n 300 meter verder staan we voor St. Johns Co-Cathedral. Het is slechts een sobere voorgevel die niet uitnodigt om naar binnen te stappen, maar deze toeristische trekpleister overweldigt je wanneer je voet over de drempel zet. Het is misschien wel ’s werelds rijkst versierde kathedraal, vol met gouden kunstwerken, beelden en schilderijen. Het is een en al pracht en praal, waar je ook kijkt. Het grootste aandeel van de barokkunst in de kathedraal komt van de Italiaanse kunstenaar Mattia Preti. Hij schilderde op het gewelfde plafond onder andere delen uit het leven van Johannes de Doper, waaraan de kathedraal werd gewijd. Een van de attracties is het beroemde schilderij De onthoofding van Johannes de Doper door Michelangelo Merisi da Caravaggio. Het is een van zijn grootste werken met sterke contrasten tussen licht en donker, die later ook Rembrandt van Rijn inspireerde om zijn clair-obscurtechniek te ontwikkelen. In de kathedraal werden vooraanstaande ridders en grootmeesters van de Maltezer Orde begraven. Veel van de grafmonumenten zijn zichtbaar, al vallen ze niet direct op. Onder de voeten van de bezoekers liggen 300 versierde marmeren grafstenen waar de ridders voor eeuwig rusten. 

Een gewild stukje grond

Malta is door de geschiedenis heen een gewild stukje grond geweest. Volgens historici zetten de Sicilianen rond 5000 voor Christus als eersten voet aan wal. De toenmalige Feniciërs leefden er in vrede totdat zij onder gezag van Carthago kwamen. Het zeevolk werd pas echt op de proef gesteld toen hun bezetter in conflict kwam met Rome. In 218 voor Christus veroverden de Romeinen het eiland tijdens de tweede Punische Oorlog. Dit was tevens het begin van de handelscontacten met het Europese vasteland. Nu, in 2018, zijn de overblijfselen van die tijd nog steeds terug te zien. In het nabijgelegen stadje Rabat is het museum voor Romeinse oudheden te vinden, dat op de fundamenten van de Romeinse villa Domus Romana gebouwd is. Het museum geeft een duidelijk beeld van de aanwezigheid en het leven van de Romeinen in Malta. Niet ver bij de Domus vandaan bevinden zich twee catacombe-complexen, de Catacomben van St. Paul, waarvan de eerste graven dateren uit de tweede eeuw. De complexen werden uitgebreid ten tijde van het Byzantijnse Rijk, met vele overblijfselen uit de vierde en vijfde eeuw. Inmiddels is er een modern museum aan gekoppeld en kunnen bezoekers afdalen in de catacomben om het van binnen te bekijken. Opvallend is de tolerantie voor verschillende geloven, er lagen zowel christenen als joden begraven in de catacomben. Wel is een duidelijk verschil te zien waar de rijke en waar de arme families hebben gelegen.Wie graag onder de grond blijft kan een bezoek brengen aan de Grotto of St. Paul. De apostel Paulus leefde hier enkele maanden om de bevolking tot het christendom te bekeren. In de grot van ruim 2500 vierkante meter zijn verschillende muurschilderingen te bewonderen en als eerbetoon aan Paulus is zijn standbeeld geplaatst. 

Arabische invloeden

Ook de Arabische wereld heeft invloed op Malta gehad, wat terug te zien is in veel plaatsnamen. Zoals het aan Rabat grenzende Mdina, wat ‘stad’ betekent. Deze ommuurde stad heeft slechts 400 inwoners en wordt ook wel de ‘stille stad’ genoemd. Ten onrechte: het stikt overdag van toeristen die het middeleeuwse stadje komen bekijken. Opvallend zijn de oude dichte balkons met een klein kijkgat. Hier konden de moslima’s die verplicht binnen bleven zien wie er voor de deur stond en door het gat aan de onderkant van het balkon een sleutel naar beneden laten vallen. Vandaag de dag is 98% van de inwoners Rooms-Katholiek dankzij Graaf Rogier I van Sicilië, die in 1091 het eiland onderwierp in naam van het Normandische Rijk. De stad heeft nog steeds tal van kerken, want er zijn nog altijd veel inwoners die getrouw de diensten volgen.

De erfenis van triomf

In 1488 bestond het huidige Valletta uit niet veel meer dan het kleine fort St. Elmo. Toen de dreiging van het Ottomaanse Rijk groter werd, ontstond de angst dat de christelijke beschaving ten onder zou gaan. De toenmalige heerser Karel V droeg het bestuur van Malta over aan de Ridders van de Orde van Sint Jan om Europa te verdedigen tegen Süleyman II. In 1565 kwam het tot een groot conflict, waarbij de Ottomanen Malta met duizenden tegelijk bestormden. De ridders leden grote verliezen maar hielden stand; het werd een keerpunt in de strijd tegen het Ottomaanse Rijk. Het leger van Süleyman II was zodanig gedecimeerd dat de christenen geen volgende aanval hoefden te vrezen. De stad bleef in christelijke handen, mede dankzij Grootmeester Jean de la Valette, en in 1566 werd de stad naar deze held van de Grote Belegering vernoemd. De lelijkheid van oorlog brengt soms ook iets moois met zich mee: tijdens hun 268-jarige heerschappij lieten de Ridders van de Orde van Sint Jan historische monumenten bouwen om hun overwinningen te eren. De barokke architectuur en kunstwerken zijn nog steeds overal in Valletta terug te vinden, evenals verdedigingswerken, torens en aquaducten. 

Wijncultuur

Een Maltese maaltijd gaat vrijwel altijd gepaard met een goed glas wijn. In een bar tref ik bij toeval een dochter van de eigenaar van wijnhuis Marsovin. Ik vraag me af waarom wij in Nederland de Maltese wijn vrijwel niet kennen. “We kunnen onze eigen bevolking al nauwelijks voorzien van onze wijnen,” lacht ze. “We hebben maar een beperkt stuk grond op het eiland, waardoor we niet zo veel kunnen produceren. Om ons tekort aan te vullen importeren we ook druiven vanuit Italië. We bottelen het hier, maar kunnen het natuurlijk niet als Maltese wijn verkopen. Als het van het eiland komt dan staat dit duidelijk op de fles vermeld.” Een beetje beschaamd kijk ik naar het glas bier voor me op tafel, terwijl ze vol passie vertelt over de ruim 2000 jaar oude wijntraditie van het eiland. “In het verleden zijn veel wijnstokken geïmporteerd, dus we mengen verschillende druivensoorten. De kleine wijnboeren gebruiken soms alleen de inheemse soorten. Wij proberen juist het beste te combineren. De grond is voedzaam en bevat veel mineralen die onze wijn zo lekker maken.” Terwijl ze haar glas aanreikt om te laten proeven nodigt ze me uit om het wijnhuis te bezoeken. Helaas moet ik haar uitnodiging afslaan. Ik vertrek de volgende ochtend weer vroeg naar Nederland. Maar eerst nog een glas heerlijke lokale wijn.

Valletta voor zeevarenden

Valetta: 35° 54’ N 14° 30’ E

De stad heet watersporters van harte welkom en heeft maar liefst vijf verschillende jachthavens om aan te leggen. Met ruim 1.500 ligplaatsen hoef je ook niet bang te zijn dat je op open zee moet blijven liggen. De Grand Harbour Marina is een van de grootste natuurlijke diepwaterhavens in de wereld en thuisbasis van veel superjachten. De haven heeft 240 ligplaatsen en biedt plaats aan jachten tot 135 meter. Kleinere jachten kunnen ook een ligplaats vinden in de naastgelegen Kalkara Marina. Megajachten tot 80 meter kunnen een ligplaats vinden in de Manoel Island Yacht Marina. Deze middelgrote haven heeft ook 220 ligplaatsen voor zeiljachten. De Laguna Marina heeft 150 ligplaatsen en richt zich voornamelijk op service. Als je wil maken zij je boot helemaal vaarklaar. Ten westen van de oude stad ligt de Msida en Ta’Xbiex Marina, ze is met 720 ligplaatsen de grootste haven in de omgeving. Kijk voor het reserveren van een ligplaats op www.portbooker.com.

Overnachten

Ursulino Valletta Het hotel bevindt zich in het oude centrum en is gevestigd in een typisch Maltees pand. Op het terras zit je heerlijk met uitzicht over de zee en zie je de schepen de haven invaren. Ook in de avond is het een mooi schouwspel van lichtjes. www.ursulinovalletta.com Grand Hotel ExcelsiorHet hotel heeft drie restaurants met een uitgebreide selectie van internationale gerechten, met veel keuze uit vis. Je kunt een drankje nuttigen in een van de vijf bars; de bar bij het zwembad heeft een panoramisch uitzicht op zee. Tweemaal per dag biedt het hotel pendeldiensten aan naar het centrum van Valletta. www.excelsior.com.mt

Rolex Middle Sea Race

Eénmaal per jaar puilt de haven van Valletta uit van de internationale zeiljachten, vanwege de prestigieuze Rolex Middle Sea Race; een van de grootste zeilevenementen van de Middellandse Zee. Op 20 oktober start de race, die dit jaar zijn 50e verjaardag viert. Zelf deelnemen kan, maar als je het niet ziet zitten om circa 600 mijl af te leggen kun je de start uitstekend vanaf de wal volgen. Het startschot klinkt vanuit de acht kanonnen die staan opgesteld bij de Upper Barrakka Gardens. Toeschouwers kunnen de tuinen gratis betreden en neerkijken op het kanonvuur. Je bent niet de enige toeschouwer, dus wees op tijd voor een goede plek. Laten de zeiljachten je koud, maar hou je wel van een flinke knal? Iedere dag om 12.00 en om 16.00 uur kun je de saluutschoten van de kanonnen aanschouwen.

Gozo

Het eiland Gozo mag niet ontbreken bij een bezoek aan Malta. Ontsnap naar het kleine eiland voor oude dorpjes en prachtige wandelpaden door de natuur. Langs de kustlijn liggen mooie baaitjes voor watersporters en zonaanbidders. Het heldere water is perfect voor een snorkel- of duikavontuur. Wie een stapje verder wil kan ook duiken in onderwatergrotten. De Blue Hole is zo’n plek, voor zowel beginnende als gevorderde duikers. 

Museum

Het National War Museum geeft een chronologisch beeld van alle oorlogen die Malta heeft gevoerd. Het museum bevindt zich in het oude Fort St. Elmo, dat een indrukwekkend uitzicht biedt over de haven, de stad en de zee.

Vliegen

Malta ligt op zo’n 2 uur en 55 minuten vliegen van Amsterdam. Air Malta en KLM vliegen rechtstreeks en verschillen niet veel in prijs. Het vliegveld van Valletta ligt op 20 minuten reizen van het centrum, afhankelijk van het vervoersmiddel.

Festiviteiten

Malta bruist van de kunst en cultuur, en de benoeming van Valletta als Culturele hoofdstad van 2018 zorgt voor een nog voller en uitbundiger programma. Denk bijvoorbeeld aan theater, opera, muziek, vuurwerkshows en het jaarlijkse Jazzfestival. Kijk voor een volledig overzicht op visitmalta.com