Waar komen bekende scheepsbouwrituelen vandaan?

Nederland heeft een rijke scheepvaartgeschiedenis en dat betekent ook dat er verschillende rituelen en tradities zijn die we nu – zonder al te veel nadenken – doen waarvan we niet eens zeker weten waar ze vandaan komen. Weet u bijvoorbeeld waarom men een fles champagne tegen de romp van het schip kapotslaat bij de tewaterlating? Of waarom we een muntje op de kiel leggen bij de kiellegging van een nieuwe boot? We vertellen u meer over deze twee bijzondere gewoontes en waar ze vandaan komen.

Muntje voor geluk

De kiellegging geeft de start van de bouw van het schip aan en dat betekent dat iemands droom daadwerkelijk vorm begint te krijgen. Er is maanden – en soms zelfs jaren – gewerkt aan tekeningen, plannen en materialen, en dan is het moment eindelijk daar: de bouw kan van start gaan en de kiel is gelegd. Koos van der Brent van de KNRM omschrijft het zelfs als een "geboortefeestje van de boot". Vroeger werd er bij de kiellegging altijd een muntje onder de mast van een houten zeilboot gelegd als symbool van geluk. En dit is een ritueel dat nog steeds door veel scheepswerven wordt toegepast. Hoewel er nu niet zoveel houten zeilboten meer gebouwd worden, wordt het ritueel nu voortgezet door het muntje aan de pakking vast te lassen, iets wat veelal door de jongste leerling van de werf gedaan wordt. Het ritueel stamt waarschijnlijk al uit de tijd van de oude Grieken en Romeinen. Immers, in die tijd geloofde men dat, om de oversteek naar het hiernamaals te maken, een muntje betaald moest worden aan de veerman. Door het muntje aan boord vast te maken, zou de kapitein altijd een muntje bij de hand hebben, mocht het schip ooit vergaan.

Champagne voor de doop

U heeft het vast wel eens gezien: een schip wordt te water gelaten met soms confetti, een enorm feest – heel vaak komt er zelfs een priester aan te pas. Maar een ding dat in ieder geval niet kan ontbreken bij de doopceremonie van een nieuw schip is de bekende fles champagne. Aan een touw hangt een fles bubbels die vervolgens richting het schip wordt geslingerd. De fles slaat – als het goed is – stuk en het schip is officieel gedoopt. Maar ook bij dit ogenschijnlijk simpele ritueel komt meer kijken dan gedacht: zo moet de fles échte champagne bevatten; cava of Prosecco brengen ongeluk. Ook is het belangrijk dat de fles direct breekt. Annelies Oeyen van havenbedrijf Start Je Dag vertelt vrtNWS: "Belangrijk is dat zo’n fles meteen breekt, anders kan dat ongeluk brengen. Daarom maken we op voorhand altijd een klein krasje in de fles." Het bekende ritueel stamt waarschijnlijk al uit de tijd van de oude Egyptenaren, Grieken en Romeinen. Zij riepen goden op om de bemanning van een schip te beschermen. De Grieken dronken wijn als eerbetoon aan deze goden en goten water over het schip zelf om het te zegenen. In de 19e eeuw begon men schepen te dopen met champagne.

Of deze rituelen en tradities echt een verschil maken laten we aan u om te beoordelen. Het kan natuurlijk volledig toevallig zijn dat bij zowel de Titanic als de Costa Concordia de doopceremonie niet goed verliep of zelfs helemaal niet plaatsgevonden heeft...