De geschiedenis van het scheepswrak van de Nederlandse Batavia is nog heftiger dan gedacht

In 1628 werd ze afgeleverd in Amsterdam na een bouw van zes maanden; de Batavia. Een schip gebouwd in opdracht van de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) voor het vervoeren van goederen als goud, juwelen, kleding, zandsteen, muntgeld én meer dan driehonderd opvarenden. Ze zou vanaf haar vertrek op 29 oktober in totaal acht maanden onderweg zijn van Texel naar Nederlands-Indië, maar op 4 juni sloeg het noodlot toe. Het schip verging tijdens haar maiden voyage voor de kust van West-Australië. De reden voor haar ondergang is een bloederige geschiedenis an sich, maar voor de 322 bemanningsleden eindigde het drama daar niet.

De ondergang

Ze was een plaatje op het water; het 48 meter lange spiegelrouteschip met drie masten en een laadvermogen van 1200 ton is indrukwekkend om te zien. De replica in Batavialand Lelystad (bij Bataviastad) is dan ook zeker een aanrader voor liefhebbers van de Nederlandse scheepvaartgeschiedenis.

De bevelhebber aan boord was Francisco Pelsaert. Zoals wel vaker gebeurde bij de VOC, had Pelsaert geen nautische kennis maar was hij wel eindverantwoordelijke met betrekking tot de reis. De navigatie kwam voor de verantwoordelijkheid van Adriaen Jacobsz, de kapitein. En beide heren waren geen vrienden van elkaar. Toen Jacobsz, een ware rokkenjager, zijn avances losliet op de koopmansvrouw Lucretia Jans, was dat het begin van de ondergang. Het schip verging na een aaneenschakeling van complotten, muiterij en schipbreuk. Velen zouden aannemen dat het verhaal hier eindigt. Maar voor de passagiers van het schip was dit nog maar het begin.

Een nieuwe ontdekking

Archeologen deden kortgeleden nieuwe ontdekkingen met betrekking tot de geschiedenis van een van de ergste scheepswrakken uit de wereldgeschiedenis. Zo werden er graven ontdekt van overlevenden die, na de schipbreuk, waren vermoord. Ontdekkingen die de brute geschiedenis van de Batavia bevestigen en een geheel nieuwe dimensie geven.

Nadat het schip op de klippen liep, konden zo'n tweehonderd bemanningsleden zichzelf in veiligheid brengen op een nabijgelegen eiland. Pelsaert vertrok met de kapitein en een paar leden van de bemanning naar Java om hulp te zoeken. Eén van de bemanningsleden die achterbleef was Jeronimus Corneliszoon, de onderkoopman. Corneliszoon had de kapitein aan boord van het schip eerder aangezet tot muiterij en nam nu de leiding over de overlevenden.

Bruut leiderschap

Corneliszoon was een bruut leider. Hij had de leiding over eten en drinken en executeerde zijn mede-bemanningsleden om het minste en geringste. Overlevenden werden verdeeld over de atollen bij het eiland met de achterliggende gedachte dat zij daar zouden verhongeren of uitdrogen. Toen op een van de eilanden drinkwater werd gevonden en bemanningsleden van andere eilanden hier naartoe probeerden te komen, liet Corneliszoon hen verdrinken. Zieken werden vermoord, mensen die niet in de smaak vielen werden onthoofd. Door lichamen in de zee te gooien probeerden de muiters de brute gebeurtenissen te verdoezelen. Uiteindelijk wordt Corneliszoon zelf gevangengenomen door de andere overlevenden, voordat Pelsaert terugkeert en de groep kan overmeesteren. Van de meer dan driehonderd bemanningsleden keren uiteindelijk 122 terug.

Een bruut verhaal met een tragisch einde. Hoewel het misschien een stukje geschiedenis is dat we liever vergeten, is het bloederige einde van de Batavia een onlosmakelijk onderdeel van de Nederlandse scheepvaarthistorie. Met nieuwe ontdekkingen in de archeologie wordt zo'n abstract verhaal van lang geleden toch weer iets levendiger.