Piraterij anno 2021

Als u dacht dat piraterij geen probleem meer zou zijn anno 2020, dan vergist u zich. Een aantal weken geleden verscheen wederom een nieuwsartikel waarin stond dat nu een derde vrachtschip, de Water Phoenix (afkomstig van een Groningse rederij) was aangevallen door kapers voor de kust van Nigeria. Dit nieuwsbericht heeft de discussie rondom piraterij opnieuw doen oplaaien. Wat veel mensen wellicht niet weten, is dat inmiddels anderhalf jaar geleden een wet is aangenomen – de Wet ter bescherming koopvaardij – die de inzet van gewapende particuliere maritieme beveiligers aan boord van Nederlandse koopvaardijschepen in vooraf aangewezen zeegebieden toestaat. Ik werkte als adviseur van de Tweede Kamer mee aan de totstandkoming van deze wet.

De wet is aangenomen om de Nederlandse koopvaardij te beschermen in de gevallen waar de overheid de schepen niet van bescherming kan voorzien. Voorheen was er slechts sprake van de inzet van zogeheten Vessel Protection Detachments (VPD’s), waarbij zwaarbewapende mariniers de schepen beschermen. Deze bescherming is afkomstig vanuit Defensie dat, onder bepaalde voorwaarden, militaire beveiligingsteams kan meesturen met grote zeetransporten. VPD’s worden sinds het jaar 2011 ingezet voor de Nederlandse koopvaardij, naar aanleiding van een grote aanhoudende dreiging van piraterij die destijds heerste in bepaalde zeegebieden. De door Defensie ingezette eenheden patrouilleerden in deze zeegebieden, escorteerden zeetransporten en trachtten op deze wijze piraten zo veel mogelijk te weren. Toch is de inzet van een VPD voor sommige reders geen optie, wegens de hoge kosten van een VPD (vanaf 5.000 euro per dag), de flexibiliteit die van reders is vereist omdat een aanvraag van VPD’s soms langere tijd op zich kan wachten en transporten soms binnen enkele dagen moeten worden vervoerd, en wegens de omvang van een VPD die – door Defensie vastgelegd – uit minstens 11 militairen moet bestaan, waarvoor soms op een schip simpelweg niet voldoende ruimte is.

Na een piek van aanvragen en inzet van deze VPD’s op zeetransporten in de jaren 2013 tot 2015, zijn de aanvragen de afgelopen jaren aan het dalen. Sinds in 2019 de Wet ter bescherming koopvaardij is aangenomen, is naast de inzet van militaire beveiligingsteams tevens de inzet van private maritieme beveiliging mogelijk. Dit is bijzonder omdat normaal gesproken alleen de Staat de bevoegdheid heeft tot het gebruik van geweld. Een scheepsbeheerder mag van private beveiliging gebruikmaken, mits de inzet van een VPD niet mogelijk is door eerdergenoemde redenen en zij beschikken over een vergunning. Het streven van het Ministerie van Justitie en Veiligheid is nog steeds het voornamelijk inzetten van VPD’s, maar private beveiligingsbedrijven krijgen daarbovenop toestemming om de Nederlandse schepen beschermen.

Het vrachtschip Water Phoenix is nu dus slachtoffer geworden van de piraterij in de Golf van Guinee; een van de ‘piratenhotspots’ van de wereld. Of zij gebruikmaakten van een VPD of private beveiliging is niet bekend. Mocht u dus van plan zijn de komende tijd als bemanning of als passagier mee te varen op een vrachtschip, ga dan van tevoren goed te rade of er sprake is van een van de twee bovengenoemde manieren van beveiliging.

Deze column van prof. G.G.J.A. Knoops verscheen eerder in Nautique nr 4 van 2020.